Καταρράκτης είναι η θόλωση του φακού στον οφθαλμό. Ο φακός βρίσκεται πίσω από την ίριδα, το χρωματιστό μέρος του οφθαλμού. Φυσιολογικά ο φακός είναι διαφανής και μας βοηθάει να βλέπουμε καθαρά. Η εμφάνιση καταρράκτη οδηγεί σε σταδιακή θόλωση της όρασης. Ο καταρράκτης μπορεί να εμφανιστεί και στους δύο οφθαλμούς. Ο καταρράκτης θεραπεύεται με επέμβαση (φακοθρυψία), κατά την οποία ο θολωμένος φακός αντικαθίσταται από τεχνητό ενδοφακό.
Όταν κοιτάμε κάτι, το φως περνάει από τον κερατοειδή (το διαφανές μπροστινό τμήμα του οφθαλμού) και τον φακό και εστιάζεται στον αμφιβληστροειδή. Ο φακός μας φυσιολογικα είναι διαφανής. Όταν το φως συγκεντρώνεται στον αμφιβληστροειδή τότε μετατρέπεται σε ηλεκτρικά σήματα τα οποία μεταδίδονται στον εγκέφαλο. Ο εγκέφαλος επεξεργάζεται αυτά τα σήματα και τα μετατρέπει σε εικόνες. Ο φακός μας αλλάζει σχήμα και έτσι μας επιτρέπει να βλέπουμε αντικείμενα σε διαφορετικές αποστάσεις – αυτό λέγεται προσαρμογή. Όπως μεγαλώνουμε ο φακός μας χάνει αυτή τη ικανότητα αλλαγής σχήματος και δεν μπορούμε να διακρίνουμε σωστά αντικείμενα σε κοντινή απόσταση. Το φαινόμενο αυτό λέγεται πρεσβυωπία και δεν έχει σχέση με καταρράκτη.
Ο καταρράκτης συνήθως εξελίσσεται πολύ αργά. Στην αρχή δεν παρουσιάζει αλλαγές στην όραση, αλλά όπως εξελίσσεται παρουσιάζονται τα εξής συμπτώματα:
1. Αν κάποιος φοράει γυαλιά νιώθει ότι είναι λερωμένα και πρέπει να τα καθαρίσει. Επίσης θα χρειάζεται συχνά αλλαγή των φακών
2. Η όραση γίνεται θολή
3. Υπερ-ευαισθησία στο φως – ιδιαίτερα στο φως του ηλίου αλλά και στο τεχνητό φως
4. Τα χρώματα παρουσιάζονται «ξεπλυμένα»
Η εμφάνιση καταρράκτη είναι μία φυσιολογική διεργασία όπως μεγαλώνουμε. Οι περισσότεροι θα εμφανίσουν καταρράκτη μετά την ηλικία των 65 ετών, αλλά υπάρχουν και περιπτώσεις που ο καταρράκτης εμφανίζεται νωρίτερα στη ζωή.
Καταστάσεις που βοηθούν την πρώιμη εμφάνιση καταρράκτη είναι:
1. Σακχαρώδης Διαβήτης – οι ασθενείς αυτοί θα εμφανίσουν καταρράκτη νωρίτερα στη ζωή τους
2. Τραύμα – ένα τραύμα στον οφθαλμό μπορεί να οδηγήσει σε εμφάνιση τραυματικού καταρράκτη
3. Φάρμακα – η λήψη γαρμάκων όπως η κορτιζόνη οδηγούν σε εμφάνιση καταρράκτη
4. Οφθαλμολογικές επεμβάσεις – κάποιες οφθαλμολογικές επεμβάσεις όπως η υαλοειδεκτομή οδηγούν σε εμφάνιση καατρράκτη
5. Οφθαλμολογικές παθήσεις – παθήσεις όπως η μελαγχρωστική αμφιβληστροειδοπάθεια, το γλαύκωμα, η ηψηλή μυωπία, η ραγοειδίτιδα προκαλούν την εμφάνιση καταρράκτη.
Η εμφάνιση καταρράκτη στα παιδιά ονομάζεται συγγενής ή νεανικός καταρράκτης ανάλογα με την ηλικία εμφάνισης και χρήζει άμεσης αντιμετώπισης.
Ο καταρράκτης θεραπεύεται με επέμβαση φακοθρυψίας, κατά την οποία ο θολωμένος φακός αντικαθίσταται με τεχνητό ενδοφακό. Αυτός ο φακός είναι κατασκευασμένος από ειδικό υλικό το οποίο παραμένει αναλλοίωτο για το υπόλοιπο της ζωής μας. Δεν υπάρχει φάρμακο ή σταγόνες για θεραπεία του καταρράκτη – η μόνη θεραπεία είναι η επέμβαση φακοθρυψίας. Αν υπάρχει καταρράκτης και στους δύο οφθαλμούς τότε η επέμβαση γίνεται συνήθως σε διαφορετικές ημέρες.
Ο καταρράκτης μπορεί να αντιμετωπιστεί σε οποιοδήποτε στάδιο. Δεν χρειάζεται να περιμένουμε να «ωριμάσει» όπως τα προηγούμενα χρόνια. Αντιθέτως η επέμβαση σε έναν ώριμο καταρράκτη συνοδεύεται από υψηλότερο ρίσκο επιπλοκών.
Η απόφαση για την επέμβαση καταρράκτη θα πρέπει να ληφθεί με βάση τα ακόλουθα και πάντα μετά από εξέταση από οφθαλμίατρο:
1. Πτώση της όρασης που οφείλεται στον καταρράκτη
2. Περιορισμός των δραστηριοτήτων του ασθενούς λόγω της πτώσης της όρασης
3. Συνυπάρχουσες παθήσεις
4. Όραση του έτερου οφθαλμού
Ο κάθε ασθενής είναι ξεχωριστή περίπτωση και η απόφαση για επέμβαση λαμβάνεται με βάση τις ανάγκες και τις ιδιαιτερότητες του καθενός.
Πριν την επέμβαση θα γίνει προ-εγχειρητικός έλεγχος. Σε αυτή την εξέταση θα γίνει πλήρης οφθαλμολογική εξέταση καθώς επίσης και βιομετρία. Η βιομετρία είναι μία μέτρηση του οφθαλμού με ειδικό εξοπλισμό η οποία είναι απαραίτητη για να γίνει η επιλογή του κατάλληλου ενδοφακού. Επίσης θα γίνει καταγραφή του ιστορικού του ασθενούς. Αν έχετε υποβληθεί σε οποιαδήποτε οφθαλμογική επέμβαση στο παρελθόν – συμπεριλαμβανομένης διαθλαστικής επέμβασης μυωπίας, υπερμετρωπίας ή αστιγματισμού – θα πρέπει να ενημερώσετε τον οφθαλμίατρό σας.
Η επέμβαση γίνεται με τοπική αναισθησία με σταγόνες και δεν απαιτείται νοσηλεία. Η επέμβαση διαρκεί περίπου 15 λεπτά.
Ο ασθενής μπορεί να επιστρέψει στις δραστηριότητές του από την επόμενη ημέρα αποφεύγοντας έντονη σωματική δραστηριότητα για 2 εβδομάδες. Αποφεύγουμε την άμεση επαφή με νερό και το τρίψιμο των οφθαλμών για 1 εβδομάδα. Τοπική αγωγή – σταγόνες – θα δοθούν από τον θεράποντα ιατρό για διάστημα ενός μηνός.